IEC 61010: Neden önemli
Elektrik çarpabilir, yakabilir, hatta öldürebilir; bu nedenle her gün elektrikle çalışmak çok tehlikeli olabilir. Dolayısıyla giysiler, eldivenler ve botlar dahil olmak üzere güvenlik ekipmanları, elektrik çalışanlarının olası kazalardan korunmasına yardımcı olmak için kritik öneme sahiptir. Daha az göze çarpsa da aynı derecede önemli olan diğer bir güvenlik önlemi, elektrik sistemini korumak için kullanılan herhangi bir test ekipmanının tasarımıdır.
Uluslararası Elektroteknik Komisyonu (IEC) 61010 standardı, elektrikli ekipmanlar için ölçüm, kontrol ve laboratuvar kullanımına yönelik güvenlik gerekliliklerini kapsar. Test ve ölçüm devreleri ile cihazlar için gereklilikleri içerir. Tüm cihazlar minimum olarak bu standardın gerekliliklerini karşılamalıdır. Aşağıdaki makale, standardın temel unsurlarına genel bir bakış sağlayacaktır.
Genel bakış
IEC 61010 ilk kez 1990'da yayınlanmıştır. Standardın amacı operatörler, çevre alan ve ekipman için tehlikeleri en aza indirmektir. Standart, test cihazları için geçerli olan farklı bölümlere (-01, -02-030, -02-032, -031 vb.) sahiptir. Değişen teknolojilere ve saha uygulama deneyimine ayak uydurmak için yıllar içinde standartta güncellemeler ve teknik değişiklikler yapılmıştır.
IEC 61010'a uymak her durumda güvenliği garanti etmek için genellikle yeterli değildir. Standardı iyice ve uygulamaya özgü şekilde anlamak, "sahada güvenli" cihazlar tasarlamak için çok önemlidir. Standart siyah beyaz değildir; öngörülebilir yanlış kullanıma dayalı muhakeme gerektirir ve bu muhakeme, potansiyel tehlike kaynaklarıyla ilgili gerçek yaşam uygulama deneyimini esas alır.
Cihazların kullanılmak üzere tasarlandığı ortam, standardın gerekliliklerini karşılamanın bir faktörüdür. Belirli tehlikelere karşı korumaya yönelik gereklilikler aşağıda listelenmiştir:
- Elektrik çarpmasına karşı koruma
- Mekanik tehlikelere karşı koruma
- Mekanik gerilimlere karşı direnç
- Yangının yayılmasına karşı koruma
- Isıya karşı direnç
- Sıvılardan kaynaklanan tehlikelere karşı koruma
- Radyasyona karşı koruma
- Serbest kalan gazlara karşı koruma
IEC 61010 için güvenlik gereklilikleri şunları içermez:
- Güvenilir işlev, performans veya ekipmanın güvenlikle ilgili olmayan diğer özellikleri
- Taşıma ambalajının etkinliği
- EMC gereklilikleri
- Patlayıcı atmosferler için koruyucu önlemler
IEC 61010'da özetlenen koruma gereklilikleri, cihazların güvenli tasarımını etkileyen diğer standartlardan yararlanan temel nitelikteki kılavuzlar olarak işlev görür. Şimdi gerekliliklerin her birine bakalım.
Elektrik çarpmasına karşı koruma
Elektrik çarpmasına karşı koruma normal ve tekli arıza koşullarında sürdürülür. Tekli arıza koşulları arasında kısa devreler, açık devreler, topraklama arızaları ve aşırı yükler yer alır. Örneğin devredeki iki nokta arasında, aşırı akımın akmasına neden olabilecek planlanmamış bir düşük direnç olduğunda kısa devre meydana gelir.
Elektrik çarpmasının önlenmesinde iki anahtar kelime "kaçak" ve "açıklık"tır. Kaçak, bir izolasyon malzemesinin yüzeyi boyunca farklı elektrik potansiyelinde olan iki nokta arasındaki en kısa mesafedir. Açıklık, iki iletken parça arasında havadaki en kısa mesafedir. Önemli ölçüde farklı gerilimlerdeki iletken parçalar birbirlerine güvenli bir mesafe uzaklıkta olmalıdır, aksi takdirde ark arızası meydana gelebilir. Ark arızaları; devre hasarına, aşırı ısınmaya ve yangına neden olmasının yanı sıra kullanıcı için ciddi bir elektrik çarpması tehlikesine yol açabilir.
Mekanik tehlikelere karşı koruma
Standart, ekipmanın aşağıdaki gibi tehlikeleri içermesini yasaklar:
- Kesiğe neden olabilecek keskin kenarlar
- Vücut bölümlerini ezebilecek veya cilde nüfuz edebilecek hareketli parçalar
- Kullanım sırasında veya hareket ettirilirken bir kişinin üzerine düşebilecek dengesiz ekipmanlar
- Destek parçasının kırılması sonucu düşen ekipman
- Test ekipmanından çıkan parçalar
Mekanik gerilimlere karşı direnç
Ekipman, standartta belirtilen şekilde gerçekleştirilen statik, darbe ve düşme testlerine dayanabilmelidir. Testin ardından, kutunun diğer tüm parçalarının izolasyonunun ve etkinliğinin etkilenmediğinden emin olmak için ekipman incelenir. Ekipman ayrıca aşağıdakilerin kontrol edilmesi için incelenir:
- Aşındırıcı veya zararlı madde sızıntısı olmamış olması
- Kutularda, tehlikeye neden olabilecek çatlak bulunmaması
- Elektrik açıklıklarının, izin verilen değerlerinden az olmaması
- Dahili kablo demetinin izolasyonunun hasar almamış olması
- Güvenlik için gereken koruma amaçlı engelleyicilerin hasar görmemiş, gevşememiş veya yerinden çıkmamış olması
- Hiçbir hareketli parçanın açıkta olmaması
- Bir yangının yayılmasına neden olabilecek hasar olmaması
Cihaz, çatlama da dahil olmak üzere kamyondan düşme gibi kazalara dayanabilmelidir. Küçük çatlaklar bile neredeyse görünmez bir elektrik yolu oluşturarak kullanıcıyı tehlikeye maruz bırakabilir.
Yangının Yayılmasına Karşı Koruma
Normal veya tekli arıza durumlarında yangın, ekipmanın dışına yayılamaz. Uyumluluk testi sürecinde uygunluk üç farklı şekilde kontrol edilir:
- Yangının ekipman dışına yayılmasına neden olan tekli arıza koşullarında test.
- Ekipmandaki ateşleme kaynaklarının çıkarıldığının veya azaltıldığının doğrulanması. Parçalar arasındaki izolasyonun ve fiziksel elektriksel engelleyicilerin belirtilen gereklilikleri karşılaması çok önemlidir.
- Bir yangın meydana gelmesi durumunda yangının, ekipmanın içinde tutulacağının doğrulanması. Ekipman ve kutu, V-2 veya daha iyi yanıcılık sınıfına sahip konektörler ve izolasyon malzemesi dahil olmak üzere yapısal gerekliliklere uygun olmalıdır. İzolasyonlu teller ve kablolar alevin yayılmasını önlemelidir. Kutu yeterli sertliğe sahip olmalıdır.
Plastik kutularda yangına dayanıklı katkı maddeleri, kutuyu mekanik hasara karşı daha savunmasız hale getirebilir.
Isıya karşı direnç
Ciddi sıcaklıklardan kaynaklanan tehlikeler olağan dışı değildir. Metalik olmayan kutular yüksek sıcaklıklara dayanıklı olmalıdır. Standardın bu bölümü, cihaz kutuları için kullanılan malzemeleri etkilemektedir.
Sıvılara ve katı nesnelere karşı koruma
Ekipman, operatöre normal kullanımda bulunan sıvı ve katı yabancı cisimlerden kaynaklanan tehlikelere karşı koruma sağlayacak şekilde tasarlanmış olmalıdır. Normal kullanım, uygulama deneyimine göre belirlenir. Yabancı cisimlere karşı giriş korumasına yönelik şekilde tasarlanmış olmalıdır. İzolasyon parçalarında birikmiş yabancı maddeler tehlikeye yol açabilir ve yabancı madde birikmesi potansiyel olarak yangının yayılmasına neden olabilir.
Radyasyona ve ses basıncına karşı koruma
Elektronik ekipman, dahili olarak oluşan ultraviyole, iyonlaştırıcı ve mikrodalga radyasyonunun etkilerine karşı koruma sağlamalıdır.
Serbest kalan gazlara ve maddelere karşı koruma
Ekipman, riskli miktarlarda tehlikeli madde sızdıramaz. Bu standart, normal veya tekli arıza durumlarında zehirli veya yaralayıcı gazlar içerir. Tehlikeli maddeler serbest kalırsa operatörler belirli bir madde miktarına doğrudan maruz kalamaz.
Sonuç
Kullanıcı güvenliği söz konusu ise IEC 61010, elektrikli cihaz tasarımının temelini oluşturmalıdır. Tasarım sürecinin üç ana alanına zemin hazırlar:
- Elektrik tasarımı unsurları
- Malzemeler
- Mekanik tasarım unsurları
Maksimum kullanıcı güvenliği sağlamak için bu alanların her birine daha fazla değinen ilgili standartlar ve araçlar vardır.
Standart, dış etkilerden bağımsız değildir. Uygulamayı ve test ortamını anlamadan yalnızca standarda göre tasarım yapmak yeterli değildir. Bir test cihazı kullanıcısıysanız standardı anladığınızdan emin olun ve onu, doğru soruları sormak için kullanın.
